Manuscript
Homiliae et Vitae sanctorum - Homiliarius - Isidorus Hispalensis
M.p.th.q.28b
Title
Homiliae et Vitae sanctorum - Homiliarius - Isidorus Hispalensis
Digitized by
Universitätsbibliothek Würzburg
Online since
03/30/2021
Advanced Metadata
There is no description for your language available yet.
Is Part Of
Included Fascicles
Title
Homiliae et Vitae sanctorum - Homiliarius - Isidorus Hispalensis
Extent
64 Blatt
Faszikel: 3
Short Description
Die Handschrift besteht aus drei im angelsächsischen Missionsgebiet während des 8. und 9. Jahrhunderts entstandenen Teilen. Der erste Faszikel umfasst Homilien und Heiligenleben, der zweite Faszikel enthält Texte von Augustinus von Hippo sowie Caesarius von Arles und der dritte Faszikel bietet eine Teilabschrift von Isidor von Sevillas Synonyma. Alle drei Teile wurden in angelsächsischer Minuskel und jeweils von mehreren Händen geschrieben. Die Schriftbefunde verweisen auf das Gebiet um Fulda und Würzburg. Der Einband stammt aus dem 15. Jahrhundert.
Provenance
Dombibliothek Würzburg
Owner
Universitätsbibliothek Würzburg
Identifier
M.p.th.q.28b
Thurn 3,1, S. 103
DOI: 10.48651/franconica-9359292795882
Former Shelfmark
Auf dem Titelschild "N. 142"
"CXXXVI"
Digitized by
Universitätsbibliothek Würzburg
History
Book Illustration
- Section
- Insulare Initialen.
- 2r: InitialsD mit Vogelkopf. Die Innenräume von wichtigen Anfangsbuchstaben sind gelegentlich mit Rot oder Gelb ausgefüllt, gelegentlich rot umtüpfelt.
- Section
- Insulare Initialen.
- Section
- Rote Überschriften. Majuskel an den Buchanfängen. Die Dialogpartner sind gelegentlich durch Rot oder Gelb hervorgehoben. Angelsächsische Initialen, häufig in den Rundungen gelb, rot, schwarz gefüllt. Gelegentlich rote Umtüpfelung.
- 43v: MiniatureLamm Gottes.
- 60v: DecorationAm Übergang von Buch 1 zu 2: Ornamentik in rot und gelb kolorierter Federzeichnung (stilisierter Zweig mit Blättern; Band mit rhombischen und kreisbogenförmigen Elementen, auslaufend in 2 Vogelköpfen). Zeichnungen von Vögeln und einer Echse.
- 61r: InitialsQ, in zwei Vogelköpfe auslaufend. Komplette Überschriftszeile mit rot gefüllten Binnenräumen auf goldgelbem Hintergrund.
Cover
General description
Holzdeckel. Rücken Schweinsleder (durch Restaurierung um 1960 ersetzt). Titel und Signatur auf Pergamentstreifen auf dem Vorderdeckel. Spuren einer Schließe. Spuren von Kettenbefestigung am Hinterdeckel oben.
Accompanying material
Als Makulatur sind verwendet 8 Streifen 43-58 x 34-60 mm aus M.p.th.f.188.
Codicology
Document Type
Material: Kalbspergament
- SectionDocument TypeMaterial: Kalbspergament
Layer Formula: 1 Blatt und IV(9) + 2 IV(25)LayoutWritten Area: 165 x 135mm
Columns Count: Einspaltig
Lines Count: 23 ZeilenFont- Angelsächsische Minuskel
- SectionDocument TypeMaterial: Kalbspergament
Layer Formula: 2 IV(42)LayoutWritten Area: 165 x 135mm
Columns Count: Einspaltig
Lines Count: 21 ZeilenFont- Angelsächsische Minuskel
- SectionDocument TypeMaterial: Kalbspergament
Layer Formula: III(48) + 2 IV(64)
Layers: Römische Zählung an den Lagenenden. Nur Lage I-III erhalten.LayoutWritten Area: 185 x 140 mm
Columns Count: Einspaltig
Lines Count: 21-25 ZeilenFont- Angelsächsische Minuskel
Content
- Section: 1r - 25v: Homiliae et Vitae sanctorum
- 1r - 1v
- 2r - 3r: Homilia in natali dominiDeus per angelum ad Mariam protulit verbum, et cunctis saeculis vitam effudit. Angelus sermonem adiecit et Christum virgo concoepit
- 3r - 3v: De eodemMaria, quae interpraetatur dominata sive inluminatrix stirpis David, virga Iesse, mater domini, templum dei, sacrarius spiritus sancti, virgo sancta... - ... et acuto omni gaudio ancipiti specialiter nulla docet historia Mariam gladio animadversione peremptam, quia nec obitus eius uspiam legitur, dum non repperiatur sepulchrum.
- 3v - 5r: Homilia ad fratresExsaecrantes malum, adherentes bono tota puritas debet esse in Christiano... - ... quod erant pacem erant obtantes scilicet conversionem eorum atque salutem, si ex vobis est, ut fieri possit
- 5r - 9r: Vita Sanctae CaeciliaeLiterature:
Arnold, S. 459f. (Textauszüge mit Parallel-Editionen). BHL, Nr. 1496. - 9r - 12r: Passio IulianeTemporibusd.h. ohne VorredeLiterature:
Edition: Acta Sanctorum, Febr. II, S. 873-877. Arnold, S. 460f. BHL, Nr. 4522. K.-E. Geith, Priester Arnolts Legende von der Hl. Juliana, Phil. Diss. Freiburg i. Br. 1965. - 12r - 14r: Passio Sancti (!) AgneLiterature:
Arnold, S. 461. BHL, Nr. 157. - 14r - 16r: De obitu Sanctae AgathaeLiterature:
Arnold, S. 461. BHL, Nr. 134. - 16r - 21r: Expositio allegorica passionis Iesu ChristiLectio sancti aevangelii saecundum Matheum incipit, id est praedicatio capitolii. In illis diebus, cum consummasset... Praedicationis ab initio libri usque consummavit spiritaliter verba veteris testamenti consummata suntMt 7, 28... - ... frequentatio visitationis diversitatem facit variationis unaqueque res, quando defecit vespere. est Necodimus et Ioseph. en ipsi sepelerunt dominum IesumLiterature:
Arnold, S. 461. - 21r - 24rLectio evangelii secundum Matheum incipit.
Vespere autem sabbati... Id est in horto aeclesiae cotidiae corpus Christi sepelitur, in sanctorum mortuis membrisMt 28, 13... - ... castitatem, prudentiam, humilitatem, innocentiam, pietatemLiterature:
Arnold, S. 462. - 24r - 24vBene quoque dominicus dies ac resurrectio domini nostri Iesu Christi coniungitur. simon [statt si non] convenisset, ut in eo dominus resurrexisset(statt si non)... - ... non esurgit(!) aut sitiet tunc, qui renovabitur non veterescetLiterature:
Arnold, S. 462. - 24v - 25v: Pradedicatio Pascuae minorisIn illis diebus dixit Iesus amen dico vobis, non habet id, per quod iurat, quicquid iteratur, ut firmius fiat... - ... id quod filius eius ego sum et ego novi patrem id quod pater meus eritLiterature:
Arnold, S. 462.
- Section: 26r - 42v: Homiliarius
- 26r - 28v: Augustinus, Aurelius, Pseudo-: De mysterio trinitatis et incarnationisLiterature:
Edition: PL 39, Sp. 2196-2198. Literatur: Arnold, S. 462. Kurz, 5,1, S. 403. - 28v - 33r: Caesarius, Arelatensis: Epistola de humilitateLiterature:
Edition: CC 104, S. 925-931. PLS 4, Sp. 497-502. Literatur: Arnold, S. 462. - 33r - 36v: Caesarius, Arelatensis: Sermo in natale domini nostri Iesu ChristiLiterature:
Edition: PL 67, Sp. 1079-1081 (mit erheblichen Abweichungen). Arnold, S. 462-463. Clavis, Nr. 1019. - 36v - 38r: Augustinus, Aurelius: Sermo de resurrectione domini nostriLiterature:
Mai, NPB 1, S. 174-177. Kurz, Bd. 5,1, S. 414. Clavis Nr. 372. - 38v - 42vVanitas vanitatum dixit Ecclesiastes, vanitas vanitatum omnia. Si cuncta, quae fecit... - ... suscipit penitentiam deusLiterature:
Arnold, S. 463. - 42v: Plan eines Heerlagers.
- 26r - 28v: Augustinus, Aurelius, Pseudo-: De mysterio trinitatis et incarnationis
- Section: 43r - 64v: Synoyma 1 - 2,8.
Secondary Literature
- Thurn 3,1. S. 103.
- Bierbrauer, Katharina: Karolingische Buchmalerei des Maingebiets. 1997. S.555-570.
- Braunfels, Wolfgang: Karl der Große : Werk und Wirkung. 1965. S. 218.
- Stoll, Wilhelm; Glauche, Günter; Bischoff, Bernhard; Knaus, Hermann: Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz ; Bd. 4,2: Bistum Freising. Bistum Würzburg. 1979. S.952 ; S.975.
- Hofmann, Josef; Bischoff, Bernhard: Libri sancti Kyliani : die Würzburger Schreibschule und die Dombibliothek im VIII. und IX. Jahrhundert. 1952. S.8, S.9, S. 96, S.107f.
- Oegg, Joseph Anton: Versuch einer Korographie der Erz- und Großherzoglichen Haupt- und Residenzstadt Würzburg : oder historische Entwicklung ihrer Erbauung und Cultur, mittels einer rationellen Topographie, dann ihrer merkwürdigsten Ereignisse, in pragmatischen Annalen. 1808. S. 437-440.
- Dähling, Wilfried: Zeitreise. Bayern. Geschichtliches Unterrichtswerk für die sechsstufige Realschule ; Bd. 7. 2002. S.23.
- Poncelet, Albertus: Catalogus codicum hagiographicorum latinorum Bibliothecae Universitatis Wirziburgensis. 1913. S. 408-438, S. 425.
- Arnold, Carl Franklin: Caesarius von Arelate und die gallische Kirche seiner Zeit. 1894. S.458-463 ; S. 463.
- Hoffmann, Hartmut: Schreiberinnen im karolingischen Würzburg. 2010. S. 1-18.
- Díaz y Díaz, Manuel Cecilio: Index scriptorum Latinorum medii aevi Hispanorum. 1959.
- D'Arrigo, Santo: Il martirio di Sant'Agata. Nel quadro storico del suo tempo ; Catania 5 febbraio 1986 ; Festa di S. Agata. 1986. S.94 ; S.97.
- Krämer, Sigrid: Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters ; Bd. 1.2. 1989. S.856.
- Ogilvy, Jack D. A.: Books known to the English, 597-1066. 1967.
- Oberleitner, Manfred: Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus ; 5,2. 1979. S. 544.
- Nürnberger, August Josef: Aus der litterarischen Hinterlassenschaft des hl. Bonifatius und des hl. Burchardus. 1886. S.133-180 ; S. 166-169.
- Geith, Karl-Ernst: Priester Arnolts Legende von der heiligen Juliana. Untersuchungen zur lateinischen Juliana-Legende und zum Text des deutschen Gedichtes. 1965.
- Wegner, Günter: Kirchenjahr und Meßfeier in der Würzburger Domliturgie des späten Mittelalters. 1968.
- Walter, Ludwig K.: Die theologischen Streitigkeiten des Frühmittelalters und ihre Widerspiegelung in der Würzburger Kirche des 8. und 9. Jahrhunderts. 1994. S. 13-26.
- Müller, Rudolf: Zwei Marientexte aus dem angelsächsisch geprägten Würzburg des 8. Jahrhunderts. 1989. S. 485.
- Finsterwalder, Paul Willem: Die Canones Theodori Cantuariensis und ihre Überlieferungsformen. 1929. S.113.
- Kolb, Peter: Unterfränkische Geschichte ; Bd. 1. 1989. S. 145, S. 150.
- Beeson, Charles Henry: Isidor-Studien. 1913. S.57, S.121.
- McKitterick, Rosamond: Books, scribes, and learning in the Frankish kingdoms, 6th - 9th centuries. 1994.
- Paulus, Apostel; Fröhlich, Uwe: Epistula ad Corinthios I. 1995.
- Oberleitner, Manfred: Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus ; 5,1. 1976. S.403 ; S.414.
- Weiner, Andreas: Die Initialornamentik der deutsch-insularen Schulen im Bereich von Fulda, Würzburg und Mainz. 1987.
- Lapidge, Michael: The Anglo-Saxon library. 2006.
- Hamel, Christopher: A history of illuminated manuscripts. 1986.
- Lowe, Elias Avery: Codices Latini antiquiores : a palaeographical guide to Latin manuscripts prior to the ninth century ; 9. 1959. S. 55f., Nr. 1436f.
- Caton, Jose Maria Fernandez: Catalogo de los materiales codicologicos y bibliograficos des legado cientifico del August Eduard Anspach. 1965. Nr. 129.
- Lindsay, Wallace Martin: Notae Latinae. An account of abbreviation in Latin mss. of the early minuscule period ; (c. 700 - 850). 1915. S.494.
- Lifshitz, Felice: Demonstrating Gunt(z)a: women, manuscripts and the question of the historical "proof". 2002. S.67-96.
- Katalog der festländischen Handschriften des neunten Jahrhunderts. Bd. 3, S. 530, Nr. 7532-7534.
Metadata
Is Part Of
Included Fascicles
Title
Homiliae et Vitae sanctorum - Homiliarius - Isidorus Hispalensis
Extent
64 Blatt
Faszikel: 3
Short Description
Die Handschrift besteht aus drei im angelsächsischen Missionsgebiet während des 8. und 9. Jahrhunderts entstandenen Teilen. Der erste Faszikel umfasst Homilien und Heiligenleben, der zweite Faszikel enthält Texte von Augustinus von Hippo sowie Caesarius von Arles und der dritte Faszikel bietet eine Teilabschrift von Isidor von Sevillas Synonyma. Alle drei Teile wurden in angelsächsischer Minuskel und jeweils von mehreren Händen geschrieben. Die Schriftbefunde verweisen auf das Gebiet um Fulda und Würzburg. Der Einband stammt aus dem 15. Jahrhundert.
Provenance
Dombibliothek Würzburg
Owner
Universitätsbibliothek Würzburg
Identifier
M.p.th.q.28b
Thurn 3,1, S. 103
DOI: 10.48651/franconica-9359292795882
Former Shelfmark
Auf dem Titelschild "N. 142"
"CXXXVI"
Digitized by
Universitätsbibliothek Würzburg
History
Book Illustration
- Section
- Insulare Initialen.
- 2r: InitialsD mit Vogelkopf. Die Innenräume von wichtigen Anfangsbuchstaben sind gelegentlich mit Rot oder Gelb ausgefüllt, gelegentlich rot umtüpfelt.
- Section
- Insulare Initialen.
- Section
- Rote Überschriften. Majuskel an den Buchanfängen. Die Dialogpartner sind gelegentlich durch Rot oder Gelb hervorgehoben. Angelsächsische Initialen, häufig in den Rundungen gelb, rot, schwarz gefüllt. Gelegentlich rote Umtüpfelung.
- 43v: MiniatureLamm Gottes.
- 60v: DecorationAm Übergang von Buch 1 zu 2: Ornamentik in rot und gelb kolorierter Federzeichnung (stilisierter Zweig mit Blättern; Band mit rhombischen und kreisbogenförmigen Elementen, auslaufend in 2 Vogelköpfen). Zeichnungen von Vögeln und einer Echse.
- 61r: InitialsQ, in zwei Vogelköpfe auslaufend. Komplette Überschriftszeile mit rot gefüllten Binnenräumen auf goldgelbem Hintergrund.
Cover
General description
Holzdeckel. Rücken Schweinsleder (durch Restaurierung um 1960 ersetzt). Titel und Signatur auf Pergamentstreifen auf dem Vorderdeckel. Spuren einer Schließe. Spuren von Kettenbefestigung am Hinterdeckel oben.
Accompanying material
Als Makulatur sind verwendet 8 Streifen 43-58 x 34-60 mm aus M.p.th.f.188.
Codicology
Document Type
Material: Kalbspergament
- SectionDocument TypeMaterial: Kalbspergament
Layer Formula: 1 Blatt und IV(9) + 2 IV(25)LayoutWritten Area: 165 x 135mm
Columns Count: Einspaltig
Lines Count: 23 ZeilenFont- Angelsächsische Minuskel
- SectionDocument TypeMaterial: Kalbspergament
Layer Formula: 2 IV(42)LayoutWritten Area: 165 x 135mm
Columns Count: Einspaltig
Lines Count: 21 ZeilenFont- Angelsächsische Minuskel
- SectionDocument TypeMaterial: Kalbspergament
Layer Formula: III(48) + 2 IV(64)
Layers: Römische Zählung an den Lagenenden. Nur Lage I-III erhalten.LayoutWritten Area: 185 x 140 mm
Columns Count: Einspaltig
Lines Count: 21-25 ZeilenFont- Angelsächsische Minuskel
Content
- Section: 1r - 25v: Homiliae et Vitae sanctorum
- 1r - 1v
- 2r - 3r: Homilia in natali dominiDeus per angelum ad Mariam protulit verbum, et cunctis saeculis vitam effudit. Angelus sermonem adiecit et Christum virgo concoepit
- 3r - 3v: De eodemMaria, quae interpraetatur dominata sive inluminatrix stirpis David, virga Iesse, mater domini, templum dei, sacrarius spiritus sancti, virgo sancta... - ... et acuto omni gaudio ancipiti specialiter nulla docet historia Mariam gladio animadversione peremptam, quia nec obitus eius uspiam legitur, dum non repperiatur sepulchrum.
- 3v - 5r: Homilia ad fratresExsaecrantes malum, adherentes bono tota puritas debet esse in Christiano... - ... quod erant pacem erant obtantes scilicet conversionem eorum atque salutem, si ex vobis est, ut fieri possit
- 5r - 9r: Vita Sanctae CaeciliaeLiterature:
Arnold, S. 459f. (Textauszüge mit Parallel-Editionen). BHL, Nr. 1496. - 9r - 12r: Passio IulianeTemporibusd.h. ohne VorredeLiterature:
Edition: Acta Sanctorum, Febr. II, S. 873-877. Arnold, S. 460f. BHL, Nr. 4522. K.-E. Geith, Priester Arnolts Legende von der Hl. Juliana, Phil. Diss. Freiburg i. Br. 1965. - 12r - 14r: Passio Sancti (!) AgneLiterature:
Arnold, S. 461. BHL, Nr. 157. - 14r - 16r: De obitu Sanctae AgathaeLiterature:
Arnold, S. 461. BHL, Nr. 134. - 16r - 21r: Expositio allegorica passionis Iesu ChristiLectio sancti aevangelii saecundum Matheum incipit, id est praedicatio capitolii. In illis diebus, cum consummasset... Praedicationis ab initio libri usque consummavit spiritaliter verba veteris testamenti consummata suntMt 7, 28... - ... frequentatio visitationis diversitatem facit variationis unaqueque res, quando defecit vespere. est Necodimus et Ioseph. en ipsi sepelerunt dominum IesumLiterature:
Arnold, S. 461. - 21r - 24rLectio evangelii secundum Matheum incipit.
Vespere autem sabbati... Id est in horto aeclesiae cotidiae corpus Christi sepelitur, in sanctorum mortuis membrisMt 28, 13... - ... castitatem, prudentiam, humilitatem, innocentiam, pietatemLiterature:
Arnold, S. 462. - 24r - 24vBene quoque dominicus dies ac resurrectio domini nostri Iesu Christi coniungitur. simon [statt si non] convenisset, ut in eo dominus resurrexisset(statt si non)... - ... non esurgit(!) aut sitiet tunc, qui renovabitur non veterescetLiterature:
Arnold, S. 462. - 24v - 25v: Pradedicatio Pascuae minorisIn illis diebus dixit Iesus amen dico vobis, non habet id, per quod iurat, quicquid iteratur, ut firmius fiat... - ... id quod filius eius ego sum et ego novi patrem id quod pater meus eritLiterature:
Arnold, S. 462.
- Section: 26r - 42v: Homiliarius
- 26r - 28v: Augustinus, Aurelius, Pseudo-: De mysterio trinitatis et incarnationisLiterature:
Edition: PL 39, Sp. 2196-2198. Literatur: Arnold, S. 462. Kurz, 5,1, S. 403. - 28v - 33r: Caesarius, Arelatensis: Epistola de humilitateLiterature:
Edition: CC 104, S. 925-931. PLS 4, Sp. 497-502. Literatur: Arnold, S. 462. - 33r - 36v: Caesarius, Arelatensis: Sermo in natale domini nostri Iesu ChristiLiterature:
Edition: PL 67, Sp. 1079-1081 (mit erheblichen Abweichungen). Arnold, S. 462-463. Clavis, Nr. 1019. - 36v - 38r: Augustinus, Aurelius: Sermo de resurrectione domini nostriLiterature:
Mai, NPB 1, S. 174-177. Kurz, Bd. 5,1, S. 414. Clavis Nr. 372. - 38v - 42vVanitas vanitatum dixit Ecclesiastes, vanitas vanitatum omnia. Si cuncta, quae fecit... - ... suscipit penitentiam deusLiterature:
Arnold, S. 463. - 42v: Plan eines Heerlagers.
- 26r - 28v: Augustinus, Aurelius, Pseudo-: De mysterio trinitatis et incarnationis
- Section: 43r - 64v: Synoyma 1 - 2,8.
Secondary Literature
- Thurn 3,1. S. 103.
- Bierbrauer, Katharina: Karolingische Buchmalerei des Maingebiets. 1997. S.555-570.
- Braunfels, Wolfgang: Karl der Große : Werk und Wirkung. 1965. S. 218.
- Stoll, Wilhelm; Glauche, Günter; Bischoff, Bernhard; Knaus, Hermann: Mittelalterliche Bibliothekskataloge Deutschlands und der Schweiz ; Bd. 4,2: Bistum Freising. Bistum Würzburg. 1979. S.952 ; S.975.
- Hofmann, Josef; Bischoff, Bernhard: Libri sancti Kyliani : die Würzburger Schreibschule und die Dombibliothek im VIII. und IX. Jahrhundert. 1952. S.8, S.9, S. 96, S.107f.
- Oegg, Joseph Anton: Versuch einer Korographie der Erz- und Großherzoglichen Haupt- und Residenzstadt Würzburg : oder historische Entwicklung ihrer Erbauung und Cultur, mittels einer rationellen Topographie, dann ihrer merkwürdigsten Ereignisse, in pragmatischen Annalen. 1808. S. 437-440.
- Dähling, Wilfried: Zeitreise. Bayern. Geschichtliches Unterrichtswerk für die sechsstufige Realschule ; Bd. 7. 2002. S.23.
- Poncelet, Albertus: Catalogus codicum hagiographicorum latinorum Bibliothecae Universitatis Wirziburgensis. 1913. S. 408-438, S. 425.
- Arnold, Carl Franklin: Caesarius von Arelate und die gallische Kirche seiner Zeit. 1894. S.458-463 ; S. 463.
- Hoffmann, Hartmut: Schreiberinnen im karolingischen Würzburg. 2010. S. 1-18.
- Díaz y Díaz, Manuel Cecilio: Index scriptorum Latinorum medii aevi Hispanorum. 1959.
- D'Arrigo, Santo: Il martirio di Sant'Agata. Nel quadro storico del suo tempo ; Catania 5 febbraio 1986 ; Festa di S. Agata. 1986. S.94 ; S.97.
- Krämer, Sigrid: Handschriftenerbe des deutschen Mittelalters ; Bd. 1.2. 1989. S.856.
- Ogilvy, Jack D. A.: Books known to the English, 597-1066. 1967.
- Oberleitner, Manfred: Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus ; 5,2. 1979. S. 544.
- Nürnberger, August Josef: Aus der litterarischen Hinterlassenschaft des hl. Bonifatius und des hl. Burchardus. 1886. S.133-180 ; S. 166-169.
- Geith, Karl-Ernst: Priester Arnolts Legende von der heiligen Juliana. Untersuchungen zur lateinischen Juliana-Legende und zum Text des deutschen Gedichtes. 1965.
- Wegner, Günter: Kirchenjahr und Meßfeier in der Würzburger Domliturgie des späten Mittelalters. 1968.
- Walter, Ludwig K.: Die theologischen Streitigkeiten des Frühmittelalters und ihre Widerspiegelung in der Würzburger Kirche des 8. und 9. Jahrhunderts. 1994. S. 13-26.
- Müller, Rudolf: Zwei Marientexte aus dem angelsächsisch geprägten Würzburg des 8. Jahrhunderts. 1989. S. 485.
- Finsterwalder, Paul Willem: Die Canones Theodori Cantuariensis und ihre Überlieferungsformen. 1929. S.113.
- Kolb, Peter: Unterfränkische Geschichte ; Bd. 1. 1989. S. 145, S. 150.
- Beeson, Charles Henry: Isidor-Studien. 1913. S.57, S.121.
- McKitterick, Rosamond: Books, scribes, and learning in the Frankish kingdoms, 6th - 9th centuries. 1994.
- Paulus, Apostel; Fröhlich, Uwe: Epistula ad Corinthios I. 1995.
- Oberleitner, Manfred: Die handschriftliche Überlieferung der Werke des heiligen Augustinus ; 5,1. 1976. S.403 ; S.414.
- Weiner, Andreas: Die Initialornamentik der deutsch-insularen Schulen im Bereich von Fulda, Würzburg und Mainz. 1987.
- Lapidge, Michael: The Anglo-Saxon library. 2006.
- Hamel, Christopher: A history of illuminated manuscripts. 1986.
- Lowe, Elias Avery: Codices Latini antiquiores : a palaeographical guide to Latin manuscripts prior to the ninth century ; 9. 1959. S. 55f., Nr. 1436f.
- Caton, Jose Maria Fernandez: Catalogo de los materiales codicologicos y bibliograficos des legado cientifico del August Eduard Anspach. 1965. Nr. 129.
- Lindsay, Wallace Martin: Notae Latinae. An account of abbreviation in Latin mss. of the early minuscule period ; (c. 700 - 850). 1915. S.494.
- Lifshitz, Felice: Demonstrating Gunt(z)a: women, manuscripts and the question of the historical "proof". 2002. S.67-96.
- Katalog der festländischen Handschriften des neunten Jahrhunderts. Bd. 3, S. 530, Nr. 7532-7534.